Nadchodzą zmiany w systemie opłat drogowych w Unii Europejskiej
Celem przyspieszenia dekarbonizacji sektora transportu drogowego, dyrektywa (UE) 2022/362 Parlamentu Europejskiego nakazuje państwom członkowskim wprowadzenie podatku od emisji CO2 dla pojazdów korzystających z pewnych infrastruktur. Podatek będzie wprowadzany stopniowo we wszystkich państwach unijnych zgodnie z harmonogramem określonym w ich ustawodawstwie krajowym.
System opłat drogowych w UE dla pojazdów ciężarowych
Europejski system opłat drogowych ma swoje korzenie w dyrektywie o eurowinietach z 1999 roku (1999/62/WE). Wcześniej opłaty były oparte na dwóch zasadach: winietach, czyli opłatach umożliwiających korzystanie z dróg na określony czas, oraz opłatach za przejechaną trasę. Jednak w 2011 roku wprowadzono zmiany, które wymusiły uwzględnienie wpływu transportu drogowego na środowisko. Obecnie opłaty są dostosowane do poziomu emisji zanieczyszczeń, co ma w swoim zamierzeniu stymulować firmy transportowe do inwestowania w bardziej ekologiczne pojazdy. Ma to także stanowić zachętę do zwiększenia wolumenu towarów przewożonych alternatywnymi środkami transportu, takimi jak kolej czy drogi wodne, które są bardziej przyjazne środowisku.
Zmiany w systemie opłat drogowych od 2023 roku
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2022/362/WE z dnia 24 lutego 2022 r. w sprawie zmiany dyrektyw 1999/62/WE, 1999/37/WE i (UE) 2019/520 w odniesieniu do pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy, która zaczęła obowiązywać w marcu tego roku, zobowiązała państwa członkowskie do dokonania dwóch kluczowych zmian w ramach systemów poboru opłat drogowych. Po pierwsze do dnia 24 marca 2024 r. ma ulec zmianie kryterium różnicowania opłaty infrastrukturalnej – zamiast klas emisji Euro zostaną wprowadzone klasy emisji CO2. Po drugie, do dnia 24 marca 2026 r. ma być wprowadzona opłata tytułem kosztów zewnętrznych w odniesieniu do zanieczyszczenia powietrza spowodowanego ruchem drogowym na sieci dróg płatnych, która ma być zastosowana do pojazdów ciężkich. Opłatom podlegać będą wszystkie pojazdy ciężarowe o masie powyżej 3,5 tony, co oznacza, że obowiązujące obecnie w niektórych krajach zwolnienia z opłat dla pojazdów ciężarowych z naczepami o masie 3,5–12 ton zostaną zlikwidowane. Od 25 marca 2030 roku zostaną także wycofane winiety na całej sieci transeuropejskiego transportu, z uzasadnionymi wyjątkami.
Niemcy i Austria – pierwsze kraje wprowadzające nowe regulacje
Niemcy i Austria są pierwszymi krajami, które zaplanowały zastosowanie tej dyrektywy na swoim terytorium. Nowe zobowiązanie zacznie obowiązywać w Niemczech już od 1 grudnia 2023 roku, a w Austrii od 1 stycznia 2024 roku. Przed tymi datami firmy transportowe będą musiały zgłosić dane swoich pojazdów celem przypisania ich do odpowiedniej klasy. Utworzono pięć klas emisji CO2, zgodnie z którymi będą klasyfikowane pojazdy ciężarowe o masie powyżej 3,5 tony, przy czym klasa 1 odpowiada pojazdom emitującym największe ilości CO2, a klasa 5 pojazdom o zerowej emisji (przede wszystkim elektrycznym zasilanym bateriami lub wodorem). Pojazdy zakwalifikowane do klasy 5 będą całkowicie zwolnione z opłat drogowych do 31 grudnia 2025, a następnie obciążone 25% stawką opłaty drogowej na rzecz kosztów infrastruktury. Warto zaznaczyć, że wzrost opłat będzie szczególnie dotkliwy dla pojazdów spełniających normy Euro 5 i starsze.
Co ważne, aby pojazd został przydzielony do odpowiedniej klasy niezbędne będzie zgłoszenie w wyznaczonym terminie, w przeciwnym razie pojazd zostanie automatycznie sklasyfikowany do klasy 1. Właściciel będzie mógł ubiegać się o lepszą klasę, składając informacje po terminie. Pojazdy zarejestrowane przed 01/07/2019 automatycznie zostaną przydzielone do klasy 1, co także może zostać zmienione dopiero na wniosek właściciela pojazdu. Użytkownicy AS 24 mogą wprowadzać obowiązkowe dane pojazdu już od listopada. Do obowiązkowych informacji oraz dokumentów należą: data pierwszej rejestracji, podgrupa i/lub grupa, poziom emisji CO2, dokumenty potwierdzające te informacje (COC, CIF, karta rejestracyjna). Waga F1 podana na karcie rejestracyjnej będzie używana jako obowiązkowe dane do obliczenia podatku za korzystanie z infrastruktury drogowej.
Dekarbonizacja transportu – koszty dla branży
Warto zrozumieć, że dekarbonizacja transportu jest nieunikniona. Dążenie do celów redukcji emisji CO2 staje się priorytetem, a firmy transportowe muszą być gotowe na ten nowy ład ekologiczny. Konieczne będzie zainwestowanie w bardziej przyjazne dla środowiska rozwiązania oraz dostosowanie strategii rozwoju floty do nowych warunków. Digitalizacja oraz wybór bardziej ekologicznych pojazdów stają się kluczowymi czynnikami wpływającymi na konkurencyjność w branży transportowej.
Zmiany w systemie opłat drogowych wpłyną oczywiście na koszty operacyjne firm transportowych. Zachęcanie do stosowania bardziej ekologicznych pojazdów przy jednoczesnym karaniu tych mniej przyjaznych dla środowiska przełoży się na wzrost kosztów prowadzenia działalności transportowej. Niemieckie Ministerstwo Transportu szacuje, że zmiany w opłatach drogowych zapewnią dodatkowe dochody w wysokości 7,62 miliarda euro w skali roku. Firmy będą musiały uwzględnić te nowe koszty w swoim bilansie, a to z kolei może wpłynąć na wybór środków transportu i floty pojazdów, a ostatecznie także na koszt transportu dla klienta.